Po drugiej wojnie światowej rynek filmowy w Polsce zmienił się diametralnie. Bardzo ucierpiała infrastruktura – z przedwojennych kin ocalało tylko co czwarte. Przed wojną kina, jak również produkcja filmowa, były całkowicie w rękach prywatnych i chociaż władza już wtedy cenzurowała repertuar, to go nie narzucała, jak stało się to po wojnie, od momentu gdy pieczę nad kinami oraz dystrybucją filmów zaczęło sprawować Przedsiębiorstwo Państwowe „Film Polski” utworzone 13 listopada 1945 r.
Kino Atlantic w Warszawie lata 40
W roku 1945 działały 403 kina stałe, czyli o połowę mniej niż przed wojną. W następnym roku ich liczba wzrosła o 100, ale w 1947 rozwój kin wyhamował i było ich o 2 mniej niż rok wcześniej. W roku 1949 działało 575 kin. Liczba kin od zakończenia wojny wzrosła więc nieco ponad 40%, za to liczba seansów aż trzykrotnie, a to spowodowało również trzykrotny wzrost liczby widzów. Niewiarygodna z dzisiejszej perspektywy wydaje się średnia liczba widzów na seansach. W 1945 roku było to 282 osoby, w 1949r. spadła do 271. W 1949 r. w Warszawie działało tylko 10 kin, które w sumie posiadały zaledwie 7400 miejsc, przez co frekwencja wyniosła aż 531 osób na seans. Pierwsze kino Syrena zaczęło działać już 15 stycznia 1945r., a kolejne, Polonia, jako pierwsze w lewobrzeżnej części, 2 kwietnia. Najwięcej kin było w województwie katowickim – 89, i wrocławskim – 77, a najmniej w białostockim – tylko 6.
Sale kinowe były bardzo duże – tylko 8 sal miało widownię dla mniej niż 150 widzów, za to 12 kin mogło pomieścić ponad 1000. Najwięcej było kin z widownią dla 300-500 widzów – 260.
Wnętrze kina Bałtyk w Poznaniu – widownia na ok. 1000 osób
Znacznie wzrosła liczba kin ruchomych, tzw. objazdowych. W 1946 było ich tylko 49, a w 1949 ponad 3 razy więcej – 176. Ponieważ po wojnie ocalało mało kin i umiejscowione były one głównie w miastach, a nowa władza postanowiła wykorzystywać kina jako narzędzie propagandy, kina ruchome jako te, które mogły dotrzeć z przekazem do najbardziej odległych wsi, cieszyły się u rządzących specjalnymi względami. Szczególnie pod koniec 1946r. i na początku 1947r., gdy odbywało się referendum. Były one własnością „Filmu polskiego”, ale w tym czasie podporządkowano je Ministerstwu Informacji i Propagandy, które decydowało o doborze filmów i ustalaniu kalendarza oraz tras kin.
W roku 1945 wyświetlanych było 172 tytuły filmów, w 1949 było ich już 364 – 6 z nich było filmami przedwojennymi. Na ekranach w 1949 r. można było zobaczyć tylko 8 polskich filmów (przed wojną ok. 20-25 rocznie), aż 161 radzieckich (w 1938r. tylko jeden), 28 z innych krajów komunistycznych, a 161 z pozostałych krajów.
Bardzo dużo wyświetlano filmów krótko i średniometrażowych – 476. Tu najwięcej było filmów produkcji polskiej – 306, z czego 117 to Polska Kronika Filmowa.
Pod koniec 1945r. w dawnej hali sportowej w Łodzi powstała wytwórnia filmowa, gdzie zaczęto produkować pierwsze filmy fabularne. Pierwszym wyprodukowanym po wojnie filmem nie były tak jak się powszechnie sądzi „Zakazane piosenki”. Już prawie rok wcześniej Stanisław Wohl ukończył film „Dwie godziny”, ale czekał on na premierę aż do 1957 roku. Powodem niedopuszczenia do rozpowszchniania była „drastyczna i dwuznaczna obyczajowość scen”.
Między 1945 a 1949 r. powstało w Polsce 10 długometrażowych filmów fabularnych. Publiczność oczekiwała polskich produkcji, na które przychodziły tłumy widzów. Do roku 1966 aż 8 z nich było w TOP100 filmów z największą ilością widzów w polskich kinach. Nie ma na tej liście wspominych „Dwóch godzin” i filmu „Jasne łany”. W latach 1945-1949 nie były prowadzone statystyki widowni poszczególnych filmów, dlatego nie jest znana frekwencja filmów zagranicznych wyświetlanych w tym czasie, natomiast liczba widzów na polskich filmach została jedynie oszacowana i może się różnić od faktycznej frekwencji.
| miejsce na liście wszech czasów w 1966r. | tytuł | data premiery | liczba widzów do 1966 r. | liczba widzów do 1989 r. |
| 2 | Zakazane piosenki | XI 1947 | 13 363 554 | 15 235 445 |
| 5 | Skarb | II 1948 | 8 672 629 | 9 312 596 |
| 6 | Ulica graniczna | VI 1949 | 7 764 279 | 8 012 859 |
| 7 | Czarci źleb | I 1950 | 7 703 607 | 8 012 748 |
| 9 | Ostatni etap | IV 1948 | 7 663 521 | 7 862 655 |
| 38 | Za wami pójdą inni | IV 1949 | 3 969 939 | 4 043 148 |
| 70 | Dom na pustkowiu | III 1950 | 3 565 200 | 3 568 147 |
| 71 | Stalowe serca | V 1948 | 3 543 508 | 3 550 590 |
Więcej wyników filmów z lat 1945-1950 tutaj
Na koniec ciekawostka odnośnie sposobów promocji filmów w tamtych czasach. Jedna z gazet w Szczecinie opisała akcję reklamową kina Bałtyk przed premierą Ostatniego etapu: „Po mieście krąży tramwaj przybrany flagami i plakatami filmu… na przednim pomoście zaś stoi uśmiechnięty młody człowiek w oświęcimskim pasiaku z czerwonym trójkątem więźnia politycznego na piersi i, wychylając się od czasu do czasu, prezentuje się przechodniom.”
